'Lange systemen' geven bredere blik op pensioen

​Naar nieuw sociaal contract

In het recent verschenen boek ‘Naar een nieuw sociaal contract’ schetsen de auteurs hoe het anders kan als we het sociale contract – je zou kunnen zeggen de afspraken over collectieve regelingen en aanspraken die we als Nederlanders met elkaar hebben gemaakt – helemaal opnieuw zouden inrichten.

De auteurs suggereren bijvoorbeeld geen onderscheid meer te maken tussen mensen in loondienst en flexkrachten en iedere werkende pensioen te laten opbouwen, zodat alle zzp’ers pensioen gaan opbouwen. Verder zouden we volgens de auteurs integraal naar de vermogensopbouw moeten kijken, bijvoorbeeld door het bijeen brengen van vermogensopbouw in pensioen en de woning.

Vorig jaar juni was de presentatie bij PGGM van het eerste boek over lange systemen, getiteld ‘Zó werken lange systemen’. Dat boek geeft een beschrijving van de systemen pensioen, zorg, wonen, arbeidsmarkt, sociale zekerheid en onderwijs en hun interactie. Het beschrijft ruim vierhonderd interacties en laat bijvoorbeeld zien hoe onderwijs doorwerkt op pensioen: mensen met een lagere opleiding leven gemiddeld minder lang en genieten dus minder lang van hun pensioen.

Anders benaderen

In de bespreking van de presentatie van het boek – half september – met topambtenaren en bestuurders van diverse ondernemingen kwam de discussie op gang dat je zaken top-down kan aanpakken door een nieuw sociaal contract op te stellen, maar ook bottom-up kan werken.

Door de decentralisatie in de zorg krijgen burgers en gemeenten – als het goed is – betere regie over het leven van die burgers (voor zover het die lange systemen betreft). Als er dicht bij mensen meer regie is en ruimte komt, dan wordt maatwerk beter mogelijk. Men kan veel knelpunten met enige speelruimte lokaal aanpakken en eventuele grote knelpunten landelijk aankaarten.

Deze aanpak van (decentraal) aan de slag gaan, komt ook terug in het boek ‘Innoveren binnen lange systemen’ . Daarin staan verschillende innovaties hoe het beter kan zonder het hele sociale contract opnieuw op te stellen of wetten te veranderen. De Argumentenfabriek inventariseerde met allerlei experts bijna honderd mogelijke innovaties en werkte met hen zo’n vijftien uit.

Vitaal met pensioen

Betrokken partijen adopteerden negen van de mogelijke innovaties uit het boek ‘Innoveren binnen lange systemen’. Zo werkt PGGM aan ‘vitaal met pensioen’, bedoeld om te zorgen dat mensen op een goede manier de steeds stijgende pensioenleeftijd halen. PGGM heeft ook aan een ‘eenmalige uitkering bij pensionering’ gewerkt.

Wat Vitaal met Pensioen betreft heeft PGGM zich als doel gesteld om samen met relevante partners een aanpak te ontwikkelen die de sector zorg en welzijn ondersteunt op het gebied van vitaliteitsvraagstukken. Bijvoorbeeld door te faciliteren dat zorgorganisaties ervaringen delen rondom de aanpak van verzuim of door uitgebreider voorlichting te geven over de mogelijkheden die er zijn om gefaseerd uit te treden.

Voor een eenmalige uitkering bij pensionering blijkt veel draagvlak: het voorziet in een behoefte bij deelnemers aan pensioenregelingen (zie eerder blog) en heeft support van de grootste pensioenfondsen (ABP en PFZW) en de koepels van pensioenfondsen en verzekeraars. Het hoeft alleen nog maar een plekje te krijgen in het regeerakkoord. De pensioensector heeft al ideeën over de verdere uitwerking.